ĐUZEPE ARČIMBOLDO Lucidni portreti od voća, povrća, predmeta…

Đuzepe Arčimboldo (1527-1593) bio je italijanski slikar manirizma, koji se proslavio svojim maštovitim kreacijama portreta ljudske glave, koristeći nežive predmete poput povrća, voća, knjiga, životinja, cveća. Bio je daleko ispred svog vremena, a  njegove slike smatrane su i u vreme kad su nastale neverovatno modernim. Danas mnogi koji prvi put gledaju njegov rad pretpostavljaju da je on savremeni umetnik koji koristi kompjutersku grafiku.

Đuzepe Arč́imboldo rođen je i odrastao u Milanu u periodu tokom kojeg je italijanska renesansa polako počela da bledi. Rodni grad mu je bio povezan s italijanskom tradicijom i bio je umetničko središte. Njegov otac takođe je bio umetnik, poznat po svojim religioznim slikama u renesansnom stilu. Karijeru je započeo kao crtač, prvenstveno na vitražima u Milanskoj katedrali, kada je imao 21 godinu. Njegova karijera krenula je drugačijim tokom 1549, nakon što je bio angažovan kao slikar vitraža za Duomo, a dve godine kasnije dobija ugovor da slika za Ferdinanda I.

Kao najradikalniji i najekstravagantniji predstavnik manirističkog stila, Arčimboldo je izvanredan i po načinu na koji je napravio paralele između sveta ljudi i prirode gurnuvši ih do potpuno novih granica. Njegovi portreti, napravljeni od kompozitnih aranžmana flore i/ili faune, istovremeno su upoređeni sa simboličnim slikovnim slagalicama.

Slike Đuzepea Arč́imbolda izazvale su mnoge umetnike svog vremena, a do trenutka kada je prešao na habzburški dvor, imao je sve veštine profesionalnog stručnjaka za renesansni prilaz umetnosti. Na dvoru pak je kultivisano njegovo progresivno i duboko razmišljanje dok je radio sa zoolozima, alhemičarima, astronomima i drugim elitnim profesionalcima. Habzburg je u to vreme bio najpriznatiji centar nauke i umetnosti u Evropi. Arčimboldo je napredovao kao dizajner i slikar portreta. Za svoje zasluge dobio je dobru platu, što mu je omogućilo uspešnu karijeru.

Usled invazije na švedski Prag 1648. tokom tridesetogodišnjeg rata, većina njegovih dela je izgubljena. Iz tog razloga, većina tih dela, uključujući njegove religiozne slike i konvencionalne portrete, nije dobila pažnju koju su zaslužili. Njegove jedinstvene manirističke slike postale su deo filmova, omota albuma, romana i stripova. Likovni kritičari i dalje raspravljaju o tome da li su Arčimaldovi radovi rezultat poremećenog uma ili vanvremenskog razmišljanja. Ipak, većina naučnika smatra da zbog svoje fascinacije zagonetkama nije mogao pati od mentalne neravnoteže.

Arčimboldove kompozicije u velikoj meri koriste predmete iz prirode, slikane ili korišćene kao crte lica. On, na primer, koristi lišće kao kosu, jabuke kao obraze, krastavac kao nos i tako dalje, čineći da portret izgleda kao da je ljudski, gledano iz daljine. Takođe, voleo je koristi sarkazam u svojim slikama, što je najbolje objašnjeno u njegovom ulju na platnu poznatom pod imenom Bibliotekar. Ovde umetničko delo predstavlja ljudski lik, stvoren od knjiga i drugih predmeta. Veruje se da je ova slika bila ismevanje bogate elite. Tokom tog vremena, samo su bogataši mogli sebi da priušte kupovinu većeg broja knjiga. Očigledno se smatralo da ovi ljudi imaju više bogatstva nego mozga, s obzirom na to da većina njih nije mogla da shvati sadržaj knjiga koje su imali.

Serija slika Četiri godišnja doba obuhvata četiri profilna portreta sastavljenih od složenih aranžmana prirodnih materijala poput voća, povrća, cveća i biljnog sveta specifičnog za leto, jesen, zimu ili proleće. Umetnik je zauzeo sličan pristup četvorodelnoj seriji Elementi, koja sadrži upečatljive prikaze figura sastavljenih od vatre i zlata, raznovrsnih morskih stvorenja i bisera, grozdova ptica i različite faune. Umetnikovi maštoviti i veoma detaljni portreti naišli su na pohvale na habzburškim dvorovima i šire, a on je počeo da važi kao renomirano ime među renesansnim umetnicima.

Ideja reverzibilne slike – kasnije poznata kao Arčimboldov palindrom – obuhvata mogućnost dobijanja drugačijeg značenja kada se ista slika preokrene (običan palindrom je reč koja se čita isto frontalno i obrnuto). Gledano iz jednog ugla imamo mrtvu prirodu a kada se ona rotira za 180 stepeni otkrivamo glavu urađenu u tipičnom Arčimboldovom stilu. U trenutku kad je nastao, Arč́imboldov palindrom predstavljao je slikovnu metamorfozu i stoga se može čitati kao umetnički ekvivalent elitnoj magiji koju zastupaju njegove kolege s dvora, alhemičari.

Većina dela Đuzepea Arč́imbolda izložena je u poznatim muzejima širom sveta, uključujući Ufici u Firenci, bečki Muzej istorije umetnosti, Luvr u Parizu i mnoge muzeje u Italiji, SAD i Švedskoj. Teško je naći, od svih najpoznatijih umetnika iz poslednjih nekoliko vekova, bilo koga ko je toliko jedinstven kao Arč́imboldo.